Slotwoord Conferentie Duitsland Keerpunt, Arnhem, 20 september 2019
Twee jaar geleden, aan het slot van onze conferentie over Moreel kompas riep de dochter van de Duitse verzetsstrijder Felix von Papen op tot achterwege laten van de aanduiding Duitsers als men nazi’s bedoelde. Zij, Vicky van Asch van Wijck, had groot gelijk. Ik ben blij dat we vandaag open en vrij over Duitsland en met Duitsers hebben kunnen praten als mensen zoals wij allemaal en als een gewoon land. Sterker nog, we hebben kunnen leren hoe ze met hun moeilijke verleden zijn omgegaan en dat beter hebben gedaan dan sommige andere landen.
Dat konden we al lezen bij Géraldine Schwarz en nu ook van haar horen.
Jacco Pekelder leidde het thema prachtig in. Zijn laatste woorden klinken nog door in mijn oren: De leeuw zal dan wat vaker durven brullen, de olifant wordt zich bewuster van zijn eigen kracht, het edelhert met zijn machtige gewei geeft zijn buren de bescherming die ze zoeken. Een prachtig redelijk optimistisch verhaal van een in de materie ingevoerde geleerde.
Géraldine Schwarz maakte onze verwachtingen waar. Haar kritiek op de Nederlandse Vergangenheitsbewältiging is niet mis. Het zou goed zijn als ook onze politici die zich straks – na het grote onderzoek dat nu gaande is- weer moeten gaan bezighouden met het koloniaal verleden, proberen lessen te trekken uit die kritiek.
En wat maakte de indringend verwoorde ommekeer van Bastiaan Everink een indruk met prachtige toegiften, begeleid door Claar ter Horst. Velen werden geraakt door zijn optreden. Bastiaan Everink is iemand die zich geweldig en belangeloos inzet voor de thema’s die ons bezig houden. Zijn inzet voor de veteranen leidt hopelijk tot meer omvangrijke en structurele aandacht voor al diegenen die zich met grote risico’s voor lijf en leden voor de vrijheid van ons allen inzetten.
Het aan het begin bij wijze van verrassing voorgedragen gedicht van Annabel van Kesteren liep al vooruit op die kreet van vrijheid.
It was very good to hear in the youth panel about the way recent history is dealt with in German and in Dutch schools. The leading role of Germany also was debated. I was touched by the remarks about the necessity to confront young people and other users of the new media with different opinions. We have to find a solution to tackle that problem of unilateral framing of opinions. I was glad to hear about the European attitude of young people. The debate was leaded efficiently and effectively by Anke Plättner like she did this the whole afternoon.
Na de pauze trad Arnon Grunberg op. Hij vertelde relativerend over Duitsland en over zijn Duitse ouders. Hij sprak over de “raison d’être” van het naoorlogse Duitsland. Hij wees op een opkomende weerzin tegen de “Vergangenheitsbewältigung”. Hij sprak over “Verostung” in het nieuwe Duitsland. Belangwekkende opmerkingen over de rol en de positie van minderheden in een democratie en over het belang naar ook die opvattingen te luisteren en die een plaats te gunnen ook als ze volstrekt tegen de opvattingen van de meerderheid ingaan. Hij belichtte ook het thema van het geweld als een verschijnsel dat dichterbij is dan men vaak denkt.
Tot slot luisterden we naar Otto Fricke. Een mooi optreden waarin hij allerlei aspecten van het thema en zeker ook het tweede subthema belichtte: de rol van Duitsland in Europa dat ook als Brexit niet doorgaat en in het licht van de opkomst van China en India en de hopelijk tijdelijke morele neergang van de VS nieuwe leiding behoeft. Hij sprak over modern, wellicht wat stiller leiderschap dat zich de komende jaren geleidelijk zal moeten gaan ontwikkelen. Inspelen op de actualiteit in Duitsland en Nederland, durf, oog voor de nieuwe mondiale verhoudingen, bescheidenheid, dat zijn enkele sleutelbegrippen uit zijn toespraak. Een inspirerende beschouwing, zo zeg ik met overtuiging.
Ik hoop dat u allen verrijkt straks huiswaarts gaat. Ik dank Anke Plättner, alle sprekers en interveniënten, alle vrijwilligers, mijn medebestuursleden, in het bijzonder ook degenen die zich met enkele vrijwilligers voor het jongerenprogramma Be aware en de drie filmavonden hebben ingezet. Ik dank onze grote sponsor het v-fonds, de Rabobank en de maatschap Dirkzwager en als laatste onze nieuwe programmacoördinator Lieselot Verstijnen die de uitdaging is aangegaan om het werk van Dick van der Meer over te nemen. Tot slot roep ik u allen op morgenavond of zondagmiddag het War requiem van Benjamin Britten, opnieuw in deze zaal, te komen bijwonen. Het belooft een prachtige opvoering te worden van het Gelders Orkest onder leiding van Bas Wiegers en met solisten uit Duitsland, Engeland en Rusland en maar liefst twee koren: Consensus vocalis en het Nationale kinderkoor. Het thema van het War requiem is Hoop en Verzoening. Verzoening zal volgend jaar in onze conferentie ook centraal staan.
Geert Corstens, voorzitter Stichting war requiem – Bridge to the future