Een vredesverdrag is voor vrouwen en meisjes niet altijd het einde van de misère

“De post-conflictfase is voor vrouwen en meisjes niet altijd het einde van de misère; vaak is er daarna een stijging is van huiselijk en seksueel geweld.” Aldus luitenant-kolonel b.d. Alwin van den Boogaard, die van 2004 tot 2014 met een korte onderbreking werkzaam was in Burundi, eerst in een VN-missie en daarna als strategisch adviseur van de Burundese minister van Defensie en in projecten, onder meer gericht op het gedrag van het Burundese leger.

“Het Westen denkt te vaak dat een conflict is opgelost als er een vredesverdrag is. De realiteit is anders. Tijdens het conflict krijgen vrouwen of jonge meisje taken en verantwoordelijkheden die aan de man toebehoorden. De man komt van een langdurig conflict getraumatiseerd thuis, door de ervaringen van het gevechtsveld; gevoelens die worden versterkt doordat hij veelal onvoorbereid het gevecht is ingegaan (we hebben het hier niet over opgeleide militairen).

Omdat seksueel geweld tijdens het conflict als wapen is ingezet, kan in de directe omgeving van de familie van de man tijdens het conflict ook seksueel geweld hebben plaatsgevonden. Hij zal dit dan aanvoelen als een tekortkoming, het was tenslotte zijn taak om gezin, familie, dorp te beschermen. Het overnemen van taken door de vrouw, het tekortschieten en de opgelopen trauma’s leiden tot een toename van seksueel en huiselijk geweld, want de man valt terug op de wijze waarop hij jarenlang heeft gereageerd tijdens het conflict: met geweld.

Dit oplaaien van seksueel geweld is in het Westen over het algemeen onbekend. Het Westen heeft een lineaire benadering van conflicten en vredesprocessen: er is een vredesverdrag getekend, dus er is vrede; er zijn verkiezingen, dus is er een democratie. De realiteit is anders: er is een vredesverdrag, dus is er een stap gezet naar vrede. Vredesprocessen verlopen niet lineair, het zijn maatschappelijke processen waarin er wordt gestreden om de macht maar met andere middelen. Het Westen heeft geen tijd om het verloop van deze processen af te wachten en springt naar de volgende prioriteit, er is immers een vredesverdrag. Om een duurzame impact te hebben zal het Westen langer moeten blijven en meer aandacht moeten schenken aan maatschappelijke processen die nu eenmaal tijd kosten.”

Alwin van den Boogaard wil met zijn bijdrage aan de conferentie over Vrouwen en Oorlogsgeweld deze vaak onderbelichte invalshoek benadrukken, van belang voor het bereiken van duurzame vrede. Daarnaast onderstreept ook Alwin van den Boogaard de functie van vrouwen als aanjager van het vredesproces door het zoeken van geweldloze oplossingen.

“Mannen zijn meer betrokken bij de gewapende strijd en zoeken het einde van het conflict in de overwinning. Vrouwen krijgen de volle last van het conflict als het gaat om het overleven van het gezin en de directe familie. De gevolgen voor het dagelijks leven en de dreiging van seksueel geweld overtuigen vrouwen sneller om vreedzame oplossingen te zoeken.”

Niet met je ogen dicht meteen de trekker overhalen, interview in Trouw, 2013

Security Sector Development and Lessons from Burundi, interview met ISSAT